 |
Bitcoin ve kripto paralar hakkında bilgi edinmek istiyorsunuz ama internetteki bilgi kirliliği işinizi zorlaştırıyor olabilir. Hazırlamış olduğum en kapsamlı bitcoin rehberi ile bitcoin hakkında aradığınız bütün sorulara cevap bulabilirsiniz.
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, farklı insanlar için farklı anlamlar ifade eder. Bazıları için, gelecek diğerleri için, artık her gün patlamak üzere olan spekülatif bir balon. Ve pek çok kişi için, bitcoin hala gizemli bir platformdur. İsterseniz gelin hep beraber Bitcoinin gerçekte ne olduğuna bir bakalım.
Bitcoin Nasıl Çalışır?
Bitcoin bir elektronik para şeklidir. Dijital para birimlerinin, bir banka veya ödeme aracı gibi çalışmasını sağlamak için blockchain ağı tarafından korunur. Açık bir ağ olarak, herkes bilgisayarına açık kaynaklı bir yazılım parçası indirerek ve internet üzerinden bitcoin ağına bağlanarak kullanabilir.
Ağdaki kullanıcılar birbirlerine dijital para gönderebilir. Böyle bir işlem yapıldıktan sonra, ağdaki tüm bilgisayarlar işlemin geçerli olduğundan emin olmak için işlemi kontrol eder. İşlemdeki paraların gerçekten var olduğunu ve işlemi gönderen kişiye ait olduğu doğrulanır. Herkes her şeyi kontrol ettiği için kimse aldatılamaz.
Madenci (miner) adı verilen kişiler tarafından bitcoin madenciliği yapılarak yeni kripto paralar dolaşıma giriyor. Herkes madencilik yapabilir; bununla birlikte madencilik, kaynak masraflarını hesaplamayı ve dolayısıyla elektriği gerektirir. Belirli sürelerde bir madenci yeni bitcoin ile ödüllendirilir. İlk başta, bitcoin üretmek çok kolaydı. Ancak geçen zaman içinde üretilen bitcoinler arttıkça daha da zorlaşır. 2140 yılına kadar tüm bitcoinler üretilmş olacak. Bu noktada, dolaşımda 21 milyon dijital para olacak ve daha fazlası olmayacak.
Bitcoin madencileri bitcoin ürettikleri gibi aynı zamanda kullanıcıların birbirlerine gönderdiği işlemleri onaylayarak bitcoin ağına da hizmet verirler. Madenciler, ağdaki tüm işlemleri “bloklar” halinde birleştirir ve bitcoin bulduklarında kendi işlemleri ile birlikte diğer transferleri de ağa dahil ederler. Bu şekilde, en az iki madenci iki çelişkili işlem gördüğünde (örneğin, bir kullanıcı aynı bitcoini iki farklı kişiye göndermeye çalışırsa), işlemlerden yalnızca biri geçer.
Bitcoini Kim İcat Etti?
Bitcoin Satoshi Nakamoto tarafından icat edildi. Hiç kimse kesin olarak Satoshi Nakamoto’nun kim ya da kimler olduğunu bilmiyor. Bu ismin sahte bir isim olduğu kanaati yaygındır.
Satoshi Nakamoto, ilk kez Kasım 2008'de Bitcoini dünyaya duyurdu. Birkaç ay sonra, Satoshi Nakamoto yazılımı sourceforge aracılığı ile dağıttı. 3 Ocak 2009'da Satoshi Nakamoto, Bitcoin protokolünü harekete geçiren “genesis block” olarak adlandırılan ilk Bitcoin bloğunu çıkartarak ilk Bitcoini üretmiş oldu.
İlk günlerde bitcoin projesine aktif olarak katılırken, Satoshi Nakamoto 2011'de kayboldu. Zamanla, Satoshi Nakamoto olduğunu iddia eden birçok insan ortaya çıktı ancak hiçbiri için kesin kanıt bulunamadı. Periyodik olarak, 2011'den bu yana Satoshi Nakamoto ile ilişkili hesaplardan gelen bazı mesajlar da var, ancak çoğu kişi mesajların gerçekliğini sorguluyor.
Satoshi Nakamotu’nun ilk günlerde ne kadar bitcoin çıkardığı konusunda spekülasyonlar var. Tahminler yaklaşık 50 ila 1 milyon arasında değişmektedir. İlginçtir ki, tahminin yüksek kısmı doğru olsa bile, Satoshi Nakamoto, varsa madeni paralarının çok azına dokundu.
Bu spekülasyonlar devam ederken, çoğu bitcoin madencisi Satoshi Nakamoto’nun gerçek kimliğinin önemli olmadığını kabul ettiler. Protokol, Satoshi Nakamoto'nun kim veya ne olduğuna bakmaksızın, kendi başına işlemektedir.
Bitcoini Kim Kontrol Ediyor?
Tüm bu gizemli olaylardan sonra akla gelen ilk soru bitcoinin kim tarafından kontrol edildiği oluyor. Yukarıda belirtildiği gibi, bitcoin bir kullanıcı ağı (blockchain) tarafından korunmaktadır. Bitcoinin en güçlü ve benzersiz özelliklerinden biri, blok zinciri defterindeki işlemlerin üçüncü taraf veya “güvenilir” bir otorite tarafından değil, ağın üyelerinin oybirliği ile doğrulanmasıdır.
Bu anlamda hiçbir taraf veya konsorsiyum bitcoinin bir hükümetin fiili bir para birimini kontrol etmesini veya bir kurulun bir şirketi kontrol etmesini sağlayacak şekilde “kontrol etmez”.
Bitcoin Yasal Mı?
Teknik anlamda, bitcoin, bitcoin ağına erişilebilecek herhangi bir yerde (temel olarak internet erişimi olan her yerde) kullanılabilir ve hükümetlerin veya otoritelerin vatandaşlarının bunu yapmasını kısıtlamakta zorlanırlar. Bununla birlikte, hükümetlerin bitcoin kullanımını yasa dışı bir hareket haline getirebileceği söylenebilir.
Ekvador gibi az sayıda ülke, bitcoini tamamen yasadışı kabul etti. Çin gibi diğerleri, bitcoin ve diğer kripto para birimleri kullanımına ilişkin bazı kısıtlamalar getirdiğini, bazı amaçlar için yasal olduklarını ve bazılarının yasal olmadığını düşünüyor. Yine de diğer hükümetler, bitcoinin yasal olduğunu açıkça belirten yasalar veya reformlar yayınladı. Ve dünyadaki çoğu hükümet bitcoin konusunda resmi bir duruş sergilemedi.
Genel olarak, dünyanın pek çok yerinde, bitcoin göndermek, almak, kullanmak yasaldır.Nasıl Bitcoin Satın Alabilirim?
Her ne kadar yeni bitcoin madencilik yoluyla üretilebilse de, bitcoin ticareti de yapılabilir (diğer paralar gibi), bitcoin almanın bir başka yolu (FIAT) gerçek para ile almaktır.
Bitcoin Borsaları
Çoğu insan bitcoini çevrimiçi borsalardan satın alır. Bitcoin borsalarının çoğunluğu alım satım emirleriyle eşleşen bir emir defteri işletir. Bu, FIAT (gerçek para) para birimine göre bitcoin fiyatının, borsa kullanıcıları tarafından arz ve talep yoluyla belirlendiği anlamına gelir.
Bir borsada bitcoin satın almak, genellikle bir banka kartı veya doğrudan banka hesap transferi gerektirir ve çoğu borsa, kara para aklamayı önleme ve müşteri bilgi düzenlemelerine uymak için kişisel bilgiler istemektedir.
Over The Counter (OTC)
Bitcoin satın almak için bir başka yaygın yaklaşım, Over The Counter (OTC) kullanımıdır. Bir değişim (exchange) işleminden farklı olarak, bir OTC masası, Bitcoin işlemlerini bir emir defteri olmadan tamamlayan bir aracı olarak hizmet eder.
Bitcoin ATM'leri
Bitcoin ATM'leri, geleneksel ATM'lere benzeyen ancak kullanıcıları internete bağlayan ve banka kartları veya nakit parayla bitcoin satın almalarını sağlayan kiosklardır. Bazı bitcoin ATM'leri kullanıcıların da bitcoin satmalarına izin verir. Ülkemizde bitcoin ATM’leri ya da kiokslar bulunmamaktadır.
Şahsen
Elbette, bitcoin sahibi olan birinden bitcoin'i şahsen satın almak da mümkündür. Birçok şehirde, insanların bitcoin satmaya istekli olabileceği bitcoin buluşmaları gerçekleşir. Alıcılar ve satıcıların birbirleriyle ticaret yapabilecekleri bir buluşma ayarlayabilecekleri web sitelerini araştırabilirsiniz.
Bitcoini Nasıl Saklarım?
Bitcoin, bitcoin cüzdanlarına ait adreslerde (hesap numaralarında) saklanır. Bu adresle ilişkilendirilmiş benzersiz rakam ve harf dizeleri olan özel anahtarlar (private key) ile harcanabilirler. Bu nedenle, özel anahtarın sahibi, esas olarak kripto paraların sahibidir. Bitcoini depolamak gerçekten özel anahtarları saklamak anlamına gelir. Bu teknik olarak istediğiniz şekilde yapılabilir: bir USB sürücüsünde, bir kağıda basılarak veya hatırlamaya bile çalışabilirsiniz (ancak bu önerilmez).
İşte bitcoinlerinizi depolamak için daha genel çözümlerden bazıları:
Donanım Cüzdanları
Birçok kişi bitcoini depolamak için donanım cüzdanlarını kullanır. Bunlar, bitcoin harcamak için gereken anahtarları şifreleyen fiziksel cihazlardır. Kritik olarak, bu cihazlar çevrimdışı kalır, bu yüzden saldırıya uğramazlar.
Yazılım Cüzdanları
Yazılım cüzdanları, bilgisayarınıza veya mobil cihazınıza indirip çalıştırdığınız yazılım parçalarıdır. Yazılım cüzdanlarının kullanımı oldukça kolay olmakla birlikte, internete bağlanır ve bu da onları gelişmiş bilgisayar korsanlarına karşı savunmasız hale getirebilir. Bununla birlikte, birçok yazılım cüzdanı, arttırılmış güvenlik için bir donanım cüzdanı ile birlikte kullanılabilir.
Kağıt Cüzdanlar
Kağıt cüzdanlar, bitcoin adres anahtarlarınızı ve dolayısıyla bitcoininizi içeren fiziksel kağıt parçalarıdır. Kağıt cüzdanlar tipik olarak bir özel anahtara, bitcoin adresine ve her ikisinin üzerinde yazılı olduğu bir QR koduna sahiptir. Bir kağıt cüzdanın olumsuz tarafı, sadece bitcoin depolamak için kullanılabilecek olmalarıdır; harcama yapılamaz. Bunun yerine, özel anahtarı bir yazılım cüzdanına aktarmanız gerekir; bu noktada kağıt cüzdanın bir daha kullanılmaması gerekir.
Kağıt cüzdanların güvenli bir şekilde kurulması nispeten zor olduğundan, kullanımları artık tavsiye edilmez.
Bitcoinler Bitcoin Borsasında Ya da bir Çevrimiçi Cüzdanda Tutulabilir Mi?
Bitcoin borsalarının çoğunda varlıkların yatırılmasını ve çekilmesini sağlamak için yerleşik bitcoin cüzdanları bulunur. Bir kullanıcı bir borsa cüzdanına bitcoin yatırdığında, bu kullanıcı borsaya bu bitcoinin kontrolünü devretmiş (özel anahtar ilgili 3. taraf borsanın kontrolüne geçmiş) olur ve doğal olarak bunu yapmak belli bir risk almaktır.
Büyük borsalar, milyonlarca benzersiz hesap için kripto para birimini elinde tutabilir ve bu fonların güvenli olmalarını sağlamak için çeşitli önlemler alabilir, böylece müşterilerin güvenliğini sağlayabilirler. Ancak yıllar geçtikçe, birçok çevrimiçi borsa korsanlara karşı savunmasız kaldı ve bazıları kullanıcı fonlarını kaybetti ve hatta çaldılar.
Sonuç olarak, bitcoininizi birincil depolama tesisi olarak takasta tutmak ya da çevrimiçi bir cüzdanda tutmak genellikle tavsiye edilmez. Önemli bir hatırlatmada bulunalım. Özel anahtarlar (private key) sizin kontrolünüzde değilse pratik olarak bitcoinler size ait değil demektir. Bir sahtekarlık durumunda bir bardak su içmek dışında yapabileceğiniz hiç bir şey olmaz.
Bitcoinimi Nasıl Güvende Tutarım?
Yukarıda belirtildiği gibi, bitcoini güvende tutmanın en iyi yolu, bitcoin adresinize erişim sağlayan anahtarları korumak için önlem almaktır.
Paralarınızı güvende tutmanın en iyi yolu büyük ölçüde sizin için neyin işe yaradığına bağlıdır. Parolaları unutan, önemli belgeleri değiştiren biriyseniz ve yine de büyük miktarlarda bitcoin ile uğraşmıyorsanız, belki de çevrimiçi cüzdan hizmeti veren bir servisi kullanmak sizin için en uygunudur. (Bu genel güvenlik için kesinlikle ideal olmasa da.) Teknoloji meraklısıysanız ve çok miktarda para alıyorsanız, birden fazla cüzdan ve farklı konumlara dağılmış şifreli yedeklemeler içeren çok amaçlı bir kurulum düşünebilirsiniz.
Bununla birlikte, genel olarak, en azından özel anahtarlarınızı kendiniz saklamanız ve bir yediğinide güvenli bir yerde saklamanız önerilir.
Bitcoini Nasıl Kullanabilirim?
Biraz bitcoin sahibi olarak bu yeni para devrimine katıldıktan sonra, tam olarak nasıl kullanmanız gerektiğini merak ediyor olabilirsiniz. Bitcoininizden en iyi şekilde yararlanmak konusunda artan sayıda seçenek vardır.
Bitcoin ile Satın Alma
Büyüyen perakendeciler ve servis sağlayıcılar listesi, bitcoini ödeme olarak kabul ediyor. Bu perakendecilerden birinde bitcoin kullanmak, kasada “BTC ile öde” seçeneğini seçmek kadar kolay olabilir.
Perakendeciler veya servis sağlayıcılar doğrudan bitcoin kabul etmese bile, o perakendeci veya servis sağlayıcı için bitcoin kullanarak bir hediye kartı satın alabilirsiniz. Bazı hediye kartı web siteleri, Amazon, Target ve daha fazlası gibi büyük çevrimiçi perakendecilere hediye kartları karşılığında bitcoini kabul eder.
Bitcoin ile Para Kazanın
Günlük bir işinizde, fiziki mallarınızı sattığınızda veya bir hizmette bulunduğunuzda, ödeme için bitcoin kabul etmenin avantajları vardır.
Örneğin, sınırsız doğası nedeniyle, bitcoin, dünyanın farklı yerlerinde yaşayan insanlarla ticaret yapmanızı çok kolaylaştırır. FIAT (fiziksel para) biriminin özellikle değişken olduğu veya güvenmesi zor olan ülkelerde yaşayanlar için de ideal bir ödeme çözümüdür.
Bitcoin ile ödeme almak isteyen kişiler, Cryptogrind gibi siteleri kullanabilirler. Bitcoin ödemelerini kabul etmek isteyen işletmeler BitPay ve BTCPay gibi hizmetleri kullanabilirler.
Yatırım veya Tasarruf Olarak Bitcoin
Bitcoin tahakkuk eden birçok insan, uzun vadeli bir yatırım ya da tasarruf olarak bekletmesi dışında başka hiçbir şey yapmaz. FIAT para birimine göre bitcoin fiyatı çok değişkendi, ancak yıllar boyunca yükselişe geçti.
Bitcoinin Avantajları ve Dezavantajları
Bitcoin, internetin ortaya çıkışından bu yana ortaya çıkan en eşsiz teknolojilerden biridir. Bazıları, tarımdan bu yana en önemli buluş olduğuna inanıyor. Peki bitcoinin avantaj ve dezavantajları nelerdir?
Bitcoinin Avantajları
Bitcoin enflasyona karşı dayanıklıdır. Tasarımı gereği, sadece 21 milyon bitcoin olacak. FIAT (fiziksel) para birimlerinin değerinin, merkez bankaları ve ticari bankalar tarafından şişirildiği ve manipüle edildiği yerlerde, Bitcoinin emisyon programı tahmin edilebilir ve sınırlıdır. Bu yüzden bazı insanlar bunu dijital altın olarak görüyorlar.
Bitcoin ayrıca sansüre karşı dayanıklıdır ve el koyması zordur. Yetkililer, banka hesaplarının sahiplerini soruşturabilir, geleneksel varlıklarını yakalayabilir veya kredi kartlarını işaretleyebilirken, bir kişinin istediği zaman ve yerde bitcoin kullanmasını engellemek çok daha zordur.
Bu aynı zamanda FIAT (fiziksel) para birimleri ile karşılaştırıldığında, bitcoinin sınır ötesi transferlerin çok daha kolay olduğu anlamına gelir. Ülkeler arasında dolar, euro veya yen göndermek zor, yavaş ve pahalı olsa da, bitcoin, bir bireyin konumundan bağımsız olarak dünyanın her yerine sorunsuz bir şekilde aktarılabilir ve gönderilebilir.
Bitcoinin Dezavantajları
Bitcoinin benimsenmesi yıllar içinde büyürken, para harcayacak pek fazla yer yok. Bitcoin cinsinden vergi veya fatura ödemek genellikle mümkün değildir. Bu nedenle, doğrudan bitcoin ile ödeme yapmak yerine, çoğu kullanıcı giderlerini karşılamak için FIAT (fiziksel) para birimi karşılığında bitcoin satmayı tercih etmektedir.
Bitcoinin değerinin yıllar içinde oldukça değişken olduğu da kanıtlandı. FIAT (Fiziksel) para birimlerinin çoğu zaman içinde nispeten istikrarlı bir alım gücüne sahip olma eğiliminde olsa da, bitcoinin aylar içinde alım gücünün yarısından fazlasını kaybettiği zamanlar olmuştur.
Çoğu banka hesabı ve ödeme sağlayıcısıyla karşılaştırıldığında, bitcoin kullanmak nispeten zor olabilir. Ya da belki daha spesifik olarak: bitcoin güvenli bir şekilde kullanmak nispeten zor olabilir. Cüzdanınızdaki nakit para gibi, bitcoininizi kaybederseniz gerçekten kaybolurlar; aramak ve paranızı geri almak için hiçbir yardım masası yoktur.
Yazımı sonlandırmadan önce umarım aradığınız bilgilere hazırlamış olduğum rehber sayesinde ulaşmışsınızdır. Bitcoin hakkında sormak istediklerinizi yorum formu aracılığı ile sorabilirsiniz, görüşmek üzere.
